Το σπήλαιο των Πετραλώνων στη Χαλκιδική βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού Κατσίκα δίπλα στο χωριό Πετράλωνα. Ανακαλύφθηκε το 1959 από κατοίκους του χωριού που έψαχναν για νερό. Ονομάστηκε 'Κόκκινες πέτρες' από την terra rosa (κόκκινη γη) που χρωματίζει τους σταλακτιτικούς και σταλαγμιτικούς σχηματισμούς του.

Στη σπηλιά, το 1960, βρέθηκε κρανίο ανθρώπου ηλικίας 25-35 ετών, αρκετά ηλικιωμένου για τα δεδομένα εκείνης της εποχής, μιας και ο μέσος όρος ζωής ήταν τα 18-20 χρόνια. Ανήκει σε τύπο αρχανθρώπου (δηλαδή όρθιου ανθρώπου) μεταβατικής μορφής από τον Homo erectus προς τον Homo sapiens neandertalensis.

Στο εσωτερικό του σπηλαίου βρέθηκαν διασκορπισμένες οστέινες βελόνες που πρέπει να τις χρησιμοποιούσε ο αρχάνθρωπος για να στηρίζει τα δέρματα γύρω από το σώμα του και ίχνη φωτιάς την οποία άναβε για να ζεσταθεί και να ψήνει την τροφή του. Ακόμη βρέθηκαν πολλά λίθινα και οστέινα εργαλεία, τα οποία έφτιαχνε για να κυνηγά τα θηράματά του. Οι χώροι της σπηλιάς πρέπει να χρησίμεψαν ως τόπος διαμονής των ανθρώπων, όταν άρχισε η περίοδος των παγετώνων.

Σύμφωνα με τον Αρη Πουλιανό, που διεξήγαγε έρευνες στο σπήλαιο και χρονολόγησε τα ευρήματα με τη μέθοδο της στροφορμής ηλεκτρονίων, ο αρχάνθρωπος των Πετραλώνων πρέπει να έζησε πριν από 700.000 χρόνια, ενώ τα ίχνη φωτιάς είναι περίπου 700.000 - 1.000.000 χρόνων και είναι τα αρχαιότερα που βρέθηκαν μέχρι σήμερα πάνω στη γη.

Στο θάλαμο του σπηλαίου που ονομάστηκε 'Νεκροταφείο γιγάντων' βρέθηκαν οστά 14 διαφορετικών ειδών σαρκοβόρων ζώων, όπως μεγαλόσωμης αρκούδας, πάνθηρα, λιονταριού, ύαινας, λύκου, ρινόκερου, ελαφιού και τρωκτικών που σήμερα δεν υπάρχουν στη Χαλκιδική. Εκτός από τη μεγάλη σπουδαιότητα που έχει το σπήλαιο από παλαιοντολογική άποψη, οι χώροι του παρουσιάζουν ενδιαφέρον και από πλευράς σταλαγμικού διάκοσμου.

Επίσης εντυπωσιάζει η 'χρυσή βροχή', δηλαδή πολύ λεπτοί σταλακτίτες που θυμίζουν τις σταγόνες της βροχής.

Το σπήλαιο των Πετραλώνων  έχει μέση θερμοκρασία όλο το χρόνο 16 βαθμούς C. Είναι επισκέψιμο και η τουριστική διαδρομή που έχει διαμορφωθεί φθάνει τα 2 χιλιόμετρα. Σε αίθουσές του έχουν τοποθετηθεί προπλάσματα αρχανθρώπων.

Τα αρχαία Στάγειρα, η πατρίδα του Αριστοτέλη, του μεγαλύτερου φιλοσόφου της αρχαιότητας, δασκάλου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, βρίσκονται περίπου 500 μ. νοτιοανατολικά του σημερινού χωριού της Ολυμπιάδας, πάνω σε μια μικρή, ορεινή χερσόνησο, η οποία ονομάζεται "Λιοτόπι". Ιδρύθηκαν από  αποίκους της Ανδρου γύρω στο 655 π.Χ. στον ανατολικό ορεινό αυχένα της Χαλκιδικής, ενώ λίγο αργότερα έφθασαν εκεί και άποικοι από τη Χαλκίδα.

Mετά τους περσικούς πολέμους έγιναν μέλος της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας, ωστόσο αποστάτησαν κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο και συμμάχησαν με τους Σπαρτιάτες, γεγονός που εξόργισε τους Αθηναίους που πολιόρκησαν την πόλη χωρίς όμως αποτέλεσμα. Αργότερα τα Στάγειρα προσχώρησαν στο Κοινό των Χαλκιδέων, στη συνομοσπονδία δηλαδή όλων των πόλεων της Χαλκιδικής, που είχε έδρα την Όλυνθο. Το 349 π.Χ. η πόλη πολιορκήθηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς από το βασιλιά Φίλιππο Β’, ο οποίος την επανίδρυσε προς τιμήν του Αριστοτέλη. Φαίνεται όμως πως η καταστροφή αυτή από το Φίλιππο σηματοδότησε την παρακμή της πόλης και ο γεωγράφος Στράβων, που έζησε στα χρόνια του Χριστού, αναφέρει ότι τα Στάγειρα ήταν ερημωμένα. Χίλια χρόνια αργότερα περίπου, αναφέρεται στην ίδια τοποθεσία η ύπαρξη ενός μεσαιωνικού κάστρου, το οποίο ονομαζόταν «Λιβασδιάς» και αργότερα «Λιψάσδα».

Οι ανασκαφές των τελευταίων χρόνων έχουν φέρει στο φως την πρώιμη κλασική οχύρωση της πόλης, η οποία διατηρείται σε εντυπωσιακό βαθμό, διάφορα δημόσια οικοδομήματα στην Αγορά(όπως τη Στοά των κλασικών χρόνων), ένα αρχαικό ιερό, ένα Θεσμοφόριο, οικίες κλασικών και ελληνιστικών χρόνων καθώς και το υδροδοτικό σύστημα της πόλης.

Λίμνη Μαυρόμπαρα η λίμνη όπου ζει η χελώνα Testudinata κοντά στο Πολύχρονο